شب امتحان است، ساعت از ۱۲ گذشته، کتاب باز جلوی شماست اما چشمتان به صفحهی گوشی قفل شده. میدانید باید بخوانید، اما انگار هیچ نیرویی شما را از جایتان بلند نمیکند. این حس را بارها تجربه کردهاید؟ شما تنها نیستید. بیشتر دانشآموزان و دانشجویان در مقطعی با افت شدید انگیزه درسی روبهرو میشوند. خبر خوب این است که انگیزه یادگیری چیزی نیست که فقط بعضیها به دنیا آمده باشند؛ یک مهارت است که میتوان آن را ساخت و تقویت کرد. در این مقاله قرار است با هم کشف کنیم چرا انگیزهتان گم میشود و چطور میتوان دوباره آن را پیدا کرد، آن هم برای همیشه.
بیشتر اوقات بیانگیزگی از یک جای مشخص شروع میشود: «نمیدانیم چرا داریم این همه درس میخوانیم». وقتی هدف بزرگ و شخصی وجود نداشته باشد، مغز درس خواندن را بیمعنی میبیند. مطالعهای در دانشگاه استنفورد نشان داد دانشآموزانی که فقط برای نمره یا رضایت والدین درس میخوانند، بعد از مدتی دچار فرسودگی شدید میشوند، اما کسانی که هدفشان را به چیزی بزرگتر مثل «میخواهم پزشک شوم تا جان آدمها را نجات دهم» وصل کرده بودند، حتی در سختترین روزها ادامه دادند.
هدفهای بزرگ و دور خوب هستند، اما اگر فقط به آنها نگاه کنیم، انگیزه یادگیری کم میشود چون خیلی دور به نظر میرسند. راهحل این است که هدف بزرگ را به تکههای کوچک و قابل لمس بشکنیم. به جای «میخواهم رتبه زیر صد کنکور شوم»، بگویید «امروز ۴۰ تست زیست بزنم و فقط ۸ تایش اشتباه باشد». مغز عاشق برنده شدن در بازیهای کوچک است. هر بار که به هدف روزانه برسید، دوپامین ترشح میشود و این همان سوخت واقعی انگیزه درسی است.
یک میز شلوغ، نور کم، صدای تلویزیون و گوشی که هر دو دقیقه نوتیفیکیشن میدهد؛ اینها قاتل خاموش انگیزه دانشآموزی هستند. تحقیقات دانشگاه پرینستون ثابت کرده وقتی محیط منظم و بدون حواسپرتی باشد، زمان لازم برای شروع درس خواندن تا ۷۰ درصد کاهش پیدا میکند. یک گوشهی ثابت، یک چراغ مطالعهی خوب، صندلی راحت و گوشی در حالت سایلنت؛ همینها کافی است تا مغز بگوید «آها، الان وقت درس است».
تکنیک پومودورو را شنیدهاید؟ ۲۵ دقیقه درس، ۵ دقیقه استراحت. این روش دقیقاً بر اساس نحوهی کارکرد مغز طراحی شده. دانشگاه ایلینوی ثابت کرد کسانی که از پومودورو استفاده میکنند، تمرکز و انگیزهشان تا ۴۰ درصد بیشتر میشود. تکنیک دوم «شروع دو دقیقهای» است. به خودتان بگویید فقط دو دقیقه میخوانم. معمولاً بعد از دو دقیقه آنقدر در جریان کار میافتید که دیگر دلتان نمیآید ول کنید.
مغز ما هنوز در عصر حجر زندگی میکند و برای بقا پاداش میخواهد. بعد از هر جلسهی موفق درس خواندن، یک پاداش فوری و ملموس انگیزشی برای خودتان بگذارید؛ یک قسمت از سریال مورد علاقه، یک شکلات کوچک، پیادهروی ۱۰ دقیقهای. مطالعهای در دانشگاه دوک نشان داد دانشآموزانی که سیستم پاداش شخصی انگیزشی داشتند، ۶۵ درصد بیشتر به برنامهی درسیشان پایبند ماندن
اولین قدم پذیرش است. به خودتان نگویید «من تنبلم». بگویید «الان انگیزهام کم شده و این کاملاً طبیعی است». بعد دلیل واقعی را پیدا کنید؛ آیا درس برایتان بیمعنی شده؟ آیا بیش از حد خستهاید؟ آیا روش مطالعهتان اشتباه است؟ وقتی دلیل را پیدا کردید، راهحل خودش پیدا میشود. حتی بسیاری از دانشآموزان هنگام بررسی دلایل بیانگیزگی، با موضوعاتی مثل این مواجه میشوند که چطور استرس قبل از کنکور را مدیریت کنیم؟ گاهی فقط عوض کردن یک قلم و دفتر جدید یا تغییر جای نشستن کافی است تا دوباره عاشق درس شدن را تجربه کنید.
انسان موجود اجتماعی است. وقتی میبینید دوستتان هر روز صبح زود بیدار میشود و درس میخواند، ناخودآگاه دلتان میخواهد شما هم مثل او باشید. گروههای درسی کوچک (حداکثر سه چهار نفر) معجزه میکنند. تحقیقات دانشگاه آکسفورد نشان داد دانشآموزانی که با دوستان مثبت درس میخوانند، معدلشان به طور میانگین ۲ نمره بیشتر میشود و انگیزه تحصیلیشان پایدارتر است.
خواب کافی، ورزش سبک و تغذیه درست سه پایهی اصلی انگیزه درسی هستند. وقتی شبی کمتر از ۷ ساعت میخوابید، بخش پیشپیشانی مغز (مسئول تصمیمگیری و اراده) عملاً خاموش میشود. روزی ۲۰ دقیقه پیادهروی سریع دوپامین و سروتونین را بالا میبرد و استرس را آب میکند. یک بشقاب صبحانهی پروتئینی (تخممرغ، پنیر، گردو) قند خون را ثابت نگه میدارد و از افت شدید انرژی جلوگیری میکند.
اگر هیچ هدفی در زندگی ندارم چطور انگیزه تحصیلی پیدا کنم؟
از سوالهای کوچک شروع کنید: چه درسی را واقعاً دوست دارم؟ اگر پول و نظر دیگران مهم نبود، دوست داشتم چه رشتهای بخوانم؟ جواب همین سوالها کمکم هدف واقعی را روشن میکند.
وقتی خیلی درس عقب افتاده چه کنیم؟
از «اثر دومینو» استفاده کنید. فقط یک پاراگراف، یک صفحه، یک تست. حرکت کوچک شروع میشود و خودش شما را میکشاند جلو.
آیا موسیقی در حین درس خواندن کمک میکند؟
برای بعضیها بله، برای بعضیها خیر. موسیقی بیکلام (لو-فای یا کلاسیک) معمولاً تمرکز را بالا میبرد، اما اگر دیدید حواستان پرت میشود، خاموش کنید.
چطور جلوی مقایسه خودمان با دیگران را بگیریم؟
صفحهی اینستاگرام رتبهبرترها را ببندید. فقط با خودِ دیروزتان مقایسه کنید. پیشرفت خودتان تنها معیار واقعی است.
افزایش انگیزه تحصیلی یک شبه اتفاق نمیافتد، اما با چند تغییر کوچک ولی دقیق و با راهنمایی درست، مانند مشاوره تحصیلی حرفهای، کاملاً ممکن است. شما قدرتی بزرگتر از آنچه فکر میکنید دارید؛ فقط کافی است امروز یک قدم کوچک بردارید، یک هدف دو دقیقهای، یک میز تمیز، یک دوست مثبت. آیندهای که آرزویش را دارید، دقیقاً از همین لحظه شروع میشود.
حالا نوبت شماست. در کامنت بنویسید: همین الان بزرگترین چیزی که انگیزه درس خواندنتان را میکشد چیست؟ استرس امتحان؟ نداشتن هدف؟ خستگی؟ یا چیز دیگری؟
